Τι είναι ο δασικός χάρτης και πώς καταρτίζεται
Ο δασικός χάρτης είναι ουσιαστικά ένα εργαλείο με το οποίο απεικονίζουμε τις διαχρονικές αλλαγές των δασικών και χορτολιβαδικών εκτάσεων μιας περιοχής, και τελικά οριστικοποιούμε το σε ποιά τμήματα γης ισχύουν οι διατάξεις της δασικής νομοθεσίας.
Η ολοκλήρωση ενός δασικού χάρτη χωρίζεται σε δύο μεγάλα Στάδια:
- Το πρώτο Στάδιο είναι η σύνταξη του (ή, η "κατάρτιση" του, όπως αλλιώς την ονομάζουμε). Το Στάδιο αυτό ξεκινάει με έναν διεθνή διαγωνισμό με τον οποίο ανατίθενται κάποιες μελέτες σύνταξης δασικών χαρτών σε ιδιωτικά γραφεία Δασολόγων μελετητών (Ελληνικά ή και ξένα). Από την στιγμή που ανατεθούν αυτές οι μελέτες, τα μελετητικά γραφεία συντάσσουν τους δασικούς χάρτες των περιοχών που ανέλαβαν και τους υποβάλλουν για έλεγχο στα αρμόδια Τμήματα της Δασικής Υπηρεσίας (τα οποία ονομάζονται Τμήματα Δασικών Χαρτογραφήσεων και ανήκουν διοικητικά στις κατά τόπους Διευθύνσεις Δασών των Νομών). Αφού γίνουν οι απαραίτητες διορθώσεις, συμπληρώσεις κλπ, οι δασικοί χάρτες "θεωρούνται" (δηλαδή, εγκρίνονται) από τις αντίστοιχες Διευθύνσεις Δασών, και έτσι καταλήγουμε σε αυτό που ονομάζουμε "θεωρημένος δασικός χάρτης".
- Το δεύτερο Στάδιο είναι η ανάρτηση και η κύρωσή του.
Ο "θεωρημένος" δασικός χάρτης αναρτάται δημόσια, έτσι ώστε όλοι οι πολίτες να τον δουν και να υποβάλλουν τις αντιρρήσεις τους για τα τμήματα για τα οποία διαφωνούν. Η ανάρτηση αυτή γίνεται ψηφιακά, σε μια ειδική ιστοσελίδα και διαρκεί 60 ημέρες (και άλλες 20 επιπλέον ημέρες για τους κατοίκους του εξωτερικού).
Για όσες περιοχές δεν υποβληθούν αντιρρήσεις, ο δασικός χάρτης "κυρώνεται" (δηλαδή, οριστικοποιείται) και δημοσιεύεται αμέσως στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ). Έτσι έχουμε την "μερική κύρωση", όπως την ονομάζουμε.
Οι αντιρρήσεις που έχουν υποβληθεί, εκδικάζονται από τις λεγόμενες ΕΠΕΑ (Επιτροπές Εξέτασης Αντιρρήσεων), οι οποίες συγκροτούνται με απόφαση του αρμόδιου Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και αποτελούνται από έναν Δασολόγο δημόσιο υπάλληλο ως Πρόεδρο, από ένας Δασολόγο, ή Γεωπόνο, ή Τοπογράφο (πάντα δημοσίους υπαλλήλους) ως μέλος, και από έναν Δικηγόρο, επίσης ως μέλος, τον οποίο υποδεικνύει ο οικείος Δικηγορικός Σύλλογος.
Με βάση τις αποφάσεις αυτών των Επιτροπών, οριστικοποιείται και το υπόλοιπο κομμάτι του δασικού χάρτη (έχουμε δηλαδή την "ολική κύρωση") και αποστέλλεται και πάλι αμέσως για δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ).
Διευκρινίζεται ότι κατά την διαδικασία της εκδίκασης των αντιρρήσεων, δεν εξετάζονται ζητήματα ιδιοκτησίας, ούτε θίγονται (τουλάχιστον, με άμεσο τρόπο) ιδιοκτησιακά δικαιώματα ιδιωτών ή του δημοσίου.
Σημειώνεται τέλος ότι, κατά των αποφάσεων κύρωσης ενός δασικού χάρτη, επιτρέπεται η άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως, μόνον ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας (με ότι αυτό σημαίνει για τους χρόνους και το κόστος αυτών των ενεργειών).
Για την παραγωγή των δασικών χαρτών χρησιμοποιούμε καταρχάς αεροφωτογραφίες δύο χρονικών περιόδων:
Ι. Η πρώτη περίοδος αναφέρεται στις παλαιότερες διαθέσιμες αεροφωτογραφίες, οι
οποίες συνήθως είναι οι αεροφωτογραφίες που λήφθηκαν το 1945, αλλά κατά
περιοχές μπορεί να διαθέτουμε και παλαιότερες (όπως π.χ. των ετών 1929, 1937,
1938 κλπ), ενώ, όπου οι αεροφωτογραφίες του 1945 έχουν τεχνικά προβλήματα,
μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και αυτές που λήφθηκαν το 1960.
Με βάση αυτές τις αεροφωτογραφίες, οι Δασολόγοι οριοθετούν ψηφιακά πάνω στα
αντίστοιχα φωτογραμμετρικά υπόβαθρα, τα επιμέρους πολύγωνα γης ανάλογα με
το είδος και τη μορφή της βλάστησής τους, χρησιμοποιώντας για τον χαρακτηρισμό
τους τρεις υπο-κατηγορίες με τα αντίστοιχα γράμματα:
Δ για τα πολύγωνα γης που θεωρούνται ως δάση ή δασικές εκτάσεις,
Χ για τα πολύγωνα που θεωρούνται ως χορτολιβαδικές εκτάσεις, και
Α για τα πολύγωνα "άλλης μορφής", που δεν είναι, ούτε δασικά, ούτε και
χορτολιβαδικά (π.χ. αγροί, οικισμοί, έλη κλπ).
Αυτή η οριοθέτηση αποτελεί την βάση του προϊόντος που στις τεχνικές
προδιαγραφές ονομάζεται "ΟΡΘΟΦΩΤΟΧΑΡΤΗΣ 1945/1960".
Παράδειγμα οριοθέτησης δασικών, χορτολιβαδικών και άλλης μορφής εκτάσεων, πάνω σε ορθοφωτοχάρτη που παρήχθη από αεροφωτογραφίες του έτους 1945.
ΙI Η δεύτερη περίοδος αναφέρεται στις πλέον πρόσφατες αεροφωτογραφίες πο
διαθέτουμε για την κάλυψη των περιοχών που συντάσσεται ο δασικός χάρτης.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στα τελευταία προγράμματα κατάρτισης δασικών
χαρτών, χρησιμοποιήθηκαν έγχρωμοι ορθοφωτοχάρτες της ΕΚΧΑ Α.Ε. (πρώην,
ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε.), οι οποίοι παρήχθησαν από αεροφωτογραφίες που
λήφθηκαν από το 2007 έως το 2009, ενώ στα παλαιότερα προγράμματα
χρησιμοποιήθηκαν αεροφωτογραφίες διαφόρων ετών.
Κατ' ανάλογο τρόπο, οι Δασολόγοι φωτοερμηνεύουν και οριοθετούν πάνω στους
πρόσφατους ορθοφωτοχάρτες τα επιμέρους τμήματα γης ανάλογα με το είδος και
την μορφή της βλάστησης τους, στις ίδιες τρεις και πάλι υπο-κατηγορίες
(χαρακτηρίζοντας με Δ τα τμήματα που θεωρούν ως δάση και δασικές εκτάσεις, με
Χ τα τμήματα που θεωρούν ως χορτολιβαδικές εκτάσεις, και με Α όλες τις άλλες
εκτάσεις).
Παράδειγμα οριοθέτησης και χαρακτηρισμού εκτάσεων πάνω σε πρόσφατο ορθοφωτοχάρτη.
Μετά από αυτές τις βασικές εργασίες, το επόμενο βήμα στην διαδικασία παραγωγής ενός δασικού χάρτη είναι η μεταφορά και η προσαρμογή των οριογραμμών της παλαιάς περιόδου πάνω στα σύγχρονα φωτογραμμετρικά υπόβαθρα. Αυτή είναι μια σύνθετη και εξειδικευμένη εργασία που απαιτεί πολλή προσοχή και γνώση. Και αυτό γιατί, λόγω της διαφορετικής ακρίβειας και ποιότητας των δύο υποβάθρων (του παλαιού και του σύγχρονου), ένα χωράφι που οριοθετήθηκε σωστά πάνω στον ορθοφωτοχάρτη του 1945, όταν μεταφερθεί στον πρόσφατο ορθοφωτοχάρτη μπορεί να "πέσει" 10, ή 20, ή ακόμη και 100 μέτρα μακριά από την πραγματική του θέση. Κάτι που αυτός που συντάσσει τον δασικό χάρτη, πρέπει να το καταλάβει και να το διορθώσει.
Αφού γίνουν όλες αυτές οι προσαρμογές και οι διορθώσεις, όλα τα πολύγωνα που εμφανίζονται στον χάρτη έχουν πλέον δύο γράμματα: Το πρώτο γράμμα δείχνει τον χαρακτηρισμό που είχε με βάση τις παλιές αεροφωτογραφίες και το δεύτερο γράμμα δείχνει το πως έχει χαρακτηριστεί σήμερα. Για παράδειγμα, οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποιούνται πλέον είναι της μορφής:
ΔΔ για τα πολύγωνα που ήταν και παλιά και σήμερα δασικά (οι λεγόμενες ανέκαθεν
δασικές εκτάσεις)
ΔΑ για τα πολύγωνα που ήταν παλιά δασικά αλλά σήμερα είναι άλλης μορφής (για
παράδειγμα, μια εκχέρσωση)
ΑΔ για τα πολύγωνα που ήταν παλιά άλλης μορφής και σήμερα θεωρούνται δασικά
(π.χ. ένας παλιός αγρός που σήμερα δασώθηκε)
κλπ.
Στη συνέχεια στον δασικό χάρτη αποτυπώνονται κάποιες διοικητικές πράξεις της Δασικής Υπηρεσίας, όπως επίσης και κάποιες διοικητικές πράξεις άλλων δημοσίων υπηρεσιών.
Από τις διοικητικές πράξεις της Δασικής Υπηρεσίας, αυτές που κυρίως αποτυπώνονται και τα αντίστοιχα σύμβολα που χρησιμοποιούνται για την αναγνώρισή τους είναι:
ΠΑ οι τελεσίδικες Πράξεις Χαρακτηρισμού που χαρακτηρίζουν ένα γεωτεμάχιο ως
"άλλης μορφής" έκτασης (αγρός, σπίτι κλπ),
ΠΔ οι τελεσίδικες Πράξεις Χαρακτηρισμού που χαρακτηρίζουν ένα τμήμα γης ως
δάσος ή δασική έκταση,
ΠΧ οι τελεσίδικες Πράξεις Χαρακτηρισμού που χαρακτηρίζουν ένα τμήμα γης ως
χορτολιβαδική έκταση, και
ΑΝ οι περιοχές που έχουν κηρυχτεί με ΦΕΚ ως αναδασωτέες (είτε λόγω πυρκαγιάς,
είτε λόγω διαπιστωμένης εκχέρσωσης, είτε για οποιονδήποτε άλλο λόγο)
Παράδειγμα αλλαγής χρήσεων γης στην ίδια περιοχή: Αριστερά βλέπουμε πως ήταν η περιοχή το 1945 και δεξιά πως είναι σήμερα
Από τις άλλες δημόσιες υπηρεσίες, τα στοιχεία που αποτυπώνονται συνήθως πάνω στους δασικούς χάρτες είναι τα εγκεκριμένα σχέδια πόλεων και οικισμών, καθώς και τα όρια των εποικιστικών εκτάσεων (διανομές). Για το λόγο αυτό, στην διαδικασία σύνταξης ενός δασικού χάρτη διενεργείται αλληλογραφία με τις αρμόδιες υπηρεσίες και τα συγκεκριμένα δεδομένα αποτυπώνονται πάνω στους χάρτες μόνον εφόσον οι αρμόδιες υπηρεσίες βεβαιώσουν ότι τα δεδομένα αυτά είναι σωστά τοποθετημένα στον χώρο.
Με τον τελευταίο Νόμο του 2016, στους δασικούς χάρτες θα αποτυπώνονται επίσης και οι περιοχές που ονομάστηκαν "οικιστικές πυκνώσεις".
Ένα στοιχείο που θα πρέπει να γνωρίζουν οι πολίτες είναι ότι, λόγω των ισχυουσών τεχνικών προδιαγραφών (κανόνες ιεράρχησης πολυγώνων), κάτω από ένα πολύγωνο που βλέπουν σε έναν δασικό χάρτη, μπορεί να υπάρχει κάποιο άλλο που δεν φαίνεται. Για παράδειγμα, κάτω από ένα πολύγωνο που φέρει την ένδειξη της αναδασωτέας έκτασης (ΑΝ), είναι σίγουρο ότι θα υπάρχει ένας προσδιορισμός για το πώς χαρακτηρίζεται το ίδιο πολύγωνο, πέραν του ότι έχει κηρυχτεί ως αναδασωτέο (π.χ. ΔΔ, ή ΔΑ κλπ). Οπότε, η αντίρρηση που τυχόν υποβάλλουν κατά την ανάρτηση του δασικού χάρτη, πρέπει να έχει και την ανάλογη επιχειρηματολογία.
Επίσης, ένα άλλο στοιχείο που συνήθως δεν γνωρίζουν οι πολίτες είναι ότι, πριν την εποχή που ξεκίνησε η κατάρτιση των δασικών χαρτών (έτσι όπως τους γνωρίζουμε σήμερα), η Δασική Υπηρεσία είχε δημιουργήσει ειδικά συνεργεία τα οποία κατάρτιζαν του λεγόμενους "Κτηματικούς Χάρτες του Ν.248/76". Λόγω και πάλι των ισχυουσών τεχνικών προδιαγραφών, στις περιοχές που υπάρχουν τέτοιοι παλιοί "Κτηματικοί Χάρτες", οι μελετητές που συντάσσουν τους σύγχρονους δασικούς χάρτες είναι υποχρεωμένοι να τους λαμβάνουν υποχρεωτικά υπόψη τους, εμφανίζοντάς τους με τις όποιες προσαρμογές είναι δυνατόν να γίνουν. Γεγονός που δημιουργεί πάρα πολλά προβλήματα και λάθη στους χάρτες που τελικά αναρτώνται.